LOKASYON:
Ä°ki coÄŸrafi bölgede toprakları buluna Erzurum Ä°linin arazi büyüklüÄŸü, yaklaşık 25.066 km² kadar tutar. Bu toprakların kuzey kesimi yani Ä°spir, Narman, Oltu, Olur, Pazaryolu, Tortum ve Uzundere Ä°lçelerinin toprakları, Karadeniz Bölgesinin DoÄŸu Karadeniz sınırları içinde kalmaktadır. Ancak bu kesim, Ä°l topraklarının yaklaşık % 30’ luk bir payını oluÅŸturur. Geriye kalan % 70 gibi önemli bir pay, DoÄŸu Anadolu Bölgesi dahilinde yer alır. Ä°l, arazi büyüklüÄŸü bakımından, sırayla Konya, Sivas ve Ankara Ä°llerinden sonra, Türkiye’ nin 4. büyük ili konumundadır. 

YERYÜZÜ ÅžEKÄ°LLERÄ°:
Erzurum Ä°li, genel olarak yüksek arazilerden oluÅŸur. ÖrneÄŸin platoların deniz düzeyine göre yükseklikleri 2000 m’ yi bulur, bunların üstünde yer alan daÄŸların yükseklikleri ise, 3000 m. ve daha yüksektir. Platolar ve daÄŸlar arasında, yükseklikleri yaklaşık 1500 ila 1800 metrelere ulaÅŸan depresyon ovalarıyla oluklar yerleÅŸmiÅŸtir. Karasu-Aras DaÄŸlarının bazı daÄŸ kütleleri, Erzurum Ä°li arazisini güneyde engebelendirmiÅŸtir. Bunların en önemlileri, Erzurum kenti ve Erzurum ovası (825 Km²) güneyinde yer almakta olan Palandöken DaÄŸları (Büyük Ejder 3176 m.) ve Pasinler Ovası (540 km²) güneyinde yer alan Åžahveled DaÄŸları (Çakmak Dağı 3063 m.) olup, Bingöl DaÄŸlarının kuzey yarısı da yine Erzurum Ä°li sınırları içinde kalmaktadır.
Ä°l topraklarını kuzeyden engebelendirmiÅŸ olan daÄŸlarsa, Kuzey Anadolu DaÄŸlarının ikinci sırasına baÄŸlı yükseltilerdir. Bunların baÅŸlıcaları, Ä°spir ve Erzurum arasında yer alan Mescit DaÄŸları (en yüksek nokta 3239 m.), onların doÄŸusundaki Kargapazarı DaÄŸları (Dumlu Dağı 3169 m.) ve bir kısmı Kars ili sınırları içinde kalan Allahuekber daÄŸlarıdır. Söz konusu edilen bu kuzey ve güneydeki daÄŸların arasına, iki önemli depresyon ovası yerleÅŸmiÅŸtir. Bunlar Erzurum Kentinin de kenarında kurulmuÅŸ olduÄŸu Erzurum ovası ve Hasankale ovası olup, her iki ovayı birbirinden, 2030 m. yükseklikteki Deveboynu beli ayırır. Bunlardan Erzurum ovasının en alçak kesimi 1850 m, Hasankale ovasınınki ise, 1650 m. kadardır. Aslında bunlar birer ova özelliÄŸi gösterirler.

Ä°KLÄ°M ÖZELLÄ°KLERÄ°:
Ä°l arazisinin büyük çoÄŸunluÄŸunda, karasal iklim özellikleri egemendir. Kışlar uzun ve sert, yazlar kısa ve sıcak geçer. Ä°l topraklarının kuzey kesimlerinde, yüksekliÄŸi yaklaşık 1000 ila 1500 metrelere inen vadi içleriyle çukur sahalarda iklim, büyük ölçüde sertliÄŸini yitirir. Erzurum il merkezindeki meteoroloji istasyonunda 1929’ dan bu yana gözlem yapılmaktadır. Yaklaşık 70 yılı bulan gözlem sonuçlarına göre, ilde en soÄŸuk ay ortalaması, -8.6 C, en sıcak ay ortalaması 19.6 C, en düÅŸük sıcaklık -35 C ve en yüksek sıcaklık ise, 35 C olarak ölçülmüÅŸtür. Yıllık yağış tutarı 453 mmm. kadardır. En az yağış kış devresinde düÅŸer. Bu devrenin yağışları kar biçiminde olup, kar yağışlı gün sayısı 50 ve kar örtüsünün yerde kalış süresi ise 114 gün kadardır. En yağışlı devre ilkbahar ve yaz mevsimleridir.

DOÄžAL BÄ°TKÄ° ÖRTÜSÜ:
Ä°l arazisinde egemen doÄŸal bitki örtüsü, step formasyonudur. Orman örtüsü, pek yaygın deÄŸildir. Bu örtünün alt sınırı, 1900-2000 metrelerde baÅŸlamakta ve üst sınır, 2400 metrelerde son bulmaktadır. BaÅŸlıca orman örtüsü alanları, Oltu, Olur ve Åženkaya ilçelerindeki sarıçam ve meÅŸe ormanlarıyla, Erzincan-AÅŸkale sınırlarında rastlanan meÅŸe ormanlarıdır. Ä°l arazisinin % 60’ tan biraz fazlası steplerle kaplıdır. Bu doÄŸal bitki örtüsü, yer yer keven topluluklarıyla verimsiz hale gelse de, geniÅŸ alanlarda mera hayvancılığına uygun verimli çayırlıklar durumundadır.

AKARSULAR:
Ä°l topraklarının doÄŸu yarısı, Hazarakaçlama Havzası içinde kalır. Bu kesimin sularını, Aras Irmağı toplar. Batı kesimi ise, Basra Körfezi akaçlama alanında, kuzey kesimi de Karadeniz akaçlama havzasında kalır. Batı kesimi sularını Karasu, kuzey kesimininkini ise, Tortum ve Oltu çaylarının birleÅŸmesiyle oluÅŸan Çoruh ırmağı toplar.

GÖLLER:
Ä°lde doÄŸal göller azdır. Yapay göller ise, yeni yeni oluÅŸmaktadır. Ä°lin en önemli doÄŸal gölü, Tortum çayı üzerinde oluÅŸmuÅŸ, bir heyelan-sed gölü olan, Tortum gölüdür. Aslında bu göl, yönetim olarak, 1997’ de ilçe merkezi yapılan Uzundere ilçesi yönetim sınırları içinde kalır. Alanı yaklaşık 8 km² kadar olan bu göl, kuzey batıda yer alan Kemerli dağından heyelan yoluyla kayan kütlelerin, Tortum çayının yatağını tıkaması yoluyla oluÅŸmuÅŸtur. Bu nedenle çayın eski yatağı deÄŸiÅŸmiÅŸ ve önünde yüksekliÄŸi 48 metreyi bulan ünlü doÄŸa harikası Tortum (Uzundere) ÇaÄŸlayanı oluÅŸmuÅŸtur. Gölün suları, 1963 yılında faaliyete geçen ve 1 km kadar kuzeydeki alçak bir boÄŸazda kurulmuÅŸ olan Tortum santralını çalıştırmaktadır. Fazla sular ise, serbest akışa bırakılarak, Tortum çaÄŸlayanını oluÅŸturmaktadır. Yapay göller arasında Serçeme çayı üzerinde yer alan Kuzgun barajı (10.3 km²), Lezgi suyu üzerindeki Palandöken Göleti (22 km²), Aras ırmağı üzerinde Söylemez barajı (14.2 km²) baÅŸlıcaları olarak burada hatırlanabilirler.

NÜFUS:
Erzurum, arazi büyüklüÄŸüne koÅŸut bir nüfus barındırmaz. Gerçi 1927’ de 270.400 dolayında olan il nüfusu, 2000 yılı itibariyle, 942.300’ e ulaÅŸmıştı. Demekki, 73 yıllık teorik artış, 3.5 katı dolayında gerçekleÅŸmiÅŸti. Ancak, bu süre içinde Türkiye nüfusunun beÅŸ kat dolayında arttığı hatırlanırsa, il nüfusunun yavaÅŸ artmakta olduÄŸu anlaşılır. Bu durum ilin nüfus yoÄŸunluklarına da yansımıştır. ÖrneÄŸin, 1927’ de km² başına 10.8 kiÅŸi düÅŸerken (Türkiye 16.7), 2000 yılında bu yoÄŸunluk 37.6’ ya çıkabilmiÅŸti (Türkiye 79.8 idi). Ä°l nüfusunun az oluÅŸu, nüfus artış hızının düÅŸük olmasıyla ilgili deÄŸildir. Aksine, gerek ilde ve gerekse DoÄŸu Anadolu’ da doÄŸal nüfus artış hızı, Türkiye ortalamasının (2000’ de % 1.5) çok üstündedir (1950’ de % 3, 2000’ de % 2.6 kadardı). Artışın çok yavaÅŸ cereyan etmesinde esas rolü, ilden göçler oynamaktadır. Gerçekten de, 1950-2000 devresinde ilden ayrılarak baÅŸka ilde oturan nüfus, yaklaşık 490.000’ i bulmuÅŸtu. Ä°l dahilinde en büyük kent, Erzurum’ dur. Kentin nüfusu, 1927’ de 30.800 iken, ilk kez 1965’ de 100.000’ i aÅŸmıştı (105.300 kadar). Giderek büyüyen nüfus, 1980’ de 200.7 bin, 1997’ de 298.7 bin ve 2000’ de ise 367.000 dolayına yükselmiÅŸti.