Sporda Performans Kontrolü BütünlüÄŸü

Sporda Performans kontrolünün önemli bir bütünlüÄŸü de yüklenme ve zorlanma bütünlüÄŸüdür.

Antrenman yüklenmesi ergonomik açıdan, bir sporcu tarafından uygulanan antrenman biçimlerinin bütünlüÄŸü demektir. Bu kavram, belli organ sistemlerinde fonksiyonel, biyokimyasal, morfolojik ve veya ruhsal bazda uyumsal tepkilere yol açan, tanımlanabilir yüklenme biçimlerinin özetlendiÄŸi bir ölçüyü tanımlar.

Uyumsal tepkiler, biyolojik ve motor kriterler ile tespit edilebilir (MARTIN). Yüklenme, bir organizmanın geliÅŸimi için kesin kontrol ölçüsünü gösterir. Organik uyum, ancak, ilgili organik sisteme halen sahip olduÄŸu performans kapasitesine uygun olarak yüklenilmesi durumunda saÄŸlanabilir. Buna göre, yüklenme ölçüleri daima iki ÅŸekilde ayarlanmalıdır.

-GeliÅŸtirilecek olan sistemin mevcut performans veya yorulma durumuna ve
-Yönelinen antrenman hedefine göre.

“Antrenman Zorlanması” kavramı ise, (uygulanan antrenman biçimlerine karşı, bireylere göre fiziksel, sübjektif ve duygusal farklılıklar gösteren tepkileri (CARL) tanımlar.

Yüklenme ve zorlanma arasındaki fark, ÅŸu örnekte açıklanmaktadır. Anaerob sürekliliÄŸin düzeltilmesi için iki bayan sprinter aÅŸağıdaki antrenman programını uygulamak zorunda olsa,

34.0 saniyede 3 x 200 m
58,0 saniyede 3 x 300 m
34,7 saniyede 3 x 200 m
57,0 saniyede 3 x 300 m

Önceden belirlenmiÅŸ parkur mesafesi, koÅŸu süresi, tekrarlama sayısı ve dinlenme süresi, objektif yüklenmeyi gösterir.

İyi bir aeorob-anaerob kapasiteye sahip bir bayan sprinter ise, koşu serisini 16 mmol/l kan laktatında yarıda kesmek zorunda kalmıştır.

Buradan, objektif yüklenmenin iki bayan sprenterde birbirinden tümüyle farklı sübjektif antrenman uyarımları gerektirdiÄŸi anlaşılmaktadır.

Yüklenme aÅŸağıdaki unsurlar yardımıyla kesin olarak tesbit edilebilir:

1. Antrenman Sıklığı

Antrenman sıklığı, 4 ile yaklaşık 20 arasında deÄŸiÅŸebilen haftalık antrenman ünite sayasını tanımlar.

2. Yüklenme Kapsamı

Yüklenmenin kapsamı geçilecek parkur (koÅŸu, yüzme v.s.) ve / veya bir antrenman biçiminin tekrar sayısı ile tanımlanır.

3. Yüklenme YoÄŸunluÄŸu

Yüklenmenin yoÄŸunluÄŸu, bir egzersizin yapıldığı efor derecesi (genelde maximal deÄŸere göre yüzdelik oran olarak) yardımıyla tespit edilir. Yüklenme kapsamı ve yoÄŸunluÄŸu, birbirlerine ters orantılı karşılıklı tepkileriyle, birbirlerine direkt olarak bağımlıdır: Yüklenme kapsamı geniÅŸ olduÄŸundan yoÄŸunluk azalır ve yoÄŸunluk arttıkça yüklenme kapsamı daralır.

4. Yüklenme Süresi

Yüklenmenin süresi, bir egzersiz için tespit edilen zaman kapsamını belirler. Bu ÅŸekilde, örneÄŸin devre antrenmanında 30 saniyelik bir yüklenme süresi tespit edilebilir. Yüklenme süresi, belli parkur mesafeleri için zaman ölçüleri belirlenerek, aynı zamanda sürekli antrenmanın yoÄŸunluk göstergesi görevini yapar.

5. Dinlenme Planı

Dinlenmenin planı, yüklenme ve dinlenme arasındaki iliÅŸkiye baÄŸlıdır. Üç karakteristik ile tespit edilebilir:

- Zaman aralıklarıyla (saniye, dakika)
- Yüklenme - dinlenme zaman orantısıyla (örneÄŸin 1:1, 1.2 veya 1.3)
- Dinlenme derecesiyle (örneÄŸin belli bir kalp frekansında veya bir kan laktan deÄŸerinde)

Antrenman ünitelerinin sayısı ve yüklenmenin münferit bileÅŸenleri, objektif yüklenme bileÅŸenlerini, yani objektif antrenman uygulamasını gösterir. Antrenman uygulamasının neden olduÄŸu antrenman uygulamasını gösterir. Antrenman uygulamasının neden olduÄŸu antrenman uyarımı, yüklenme ile özdeÅŸtir. Yüklenmenin sübjektif biçimlenme derecesi, burada ortaya çıkar. Antrenman uygulamasının sonucu, iç yüklenmenin belirlediÄŸi, bireye özgü uyumsal bir tepkidir. Uyumsal tepki, istenilen biçimde verildiÄŸinde, yönelinen antrenman hedefine (nominal deÄŸere) ulaşılmış sayılır. Bu durum doÄŸal olarak yeni antrenman yüklenmelerinin etkilediÄŸinden, yüklenme ve uyum süreçleri arasındaki bir döngüden söz edilebilir.

Objektif Yüklenme ve Sübjektif Zorlanma arasındaki baÄŸlantıda, performans kontrolü açısından göz önünde bulundurulması gereken bir çok husus vardır:

1- Yüklenme kontrolü için önemli özelliklerin (örneÄŸin yüklenme yoÄŸunluÄŸu ve kapsamı) tasviri ve önem derecelerinin tespiti,
2- Zorlanma derecesinin bulunması ve analizi,
3- Bir antrenman biçiminin farklı performans koşullarına etkisi,
4- Rejenerasyon süreçlerinin kısaltılması,
5- Bireysel bir antrenman sürecinin gerçekleÅŸtirilmesi,
6- Antrenman ve müsabakaya entegratif yaklaşım,
7- Bir performansın belli bir süre boyunca kontrol edilmesi