PROTEİN
GEREKSİNİMİ
Günlük protein gereksinimi vücut yapısına göre ve bazı özel durumlara göre
değişiklikler gösterebilir. Sağlıklı bir kişinin günlük gereksinimi
kilogram başına 0.8 - 1.2 gram kadardır. Hastalık durumlarında,
çocuklarda, büyüme çağlarında ve spor yapan insanlarda bu oran
artmaktadır. Sporcularda protein kullanımının spor yapmayanlara göre
artması, proteinin zaman zaman enerji temininde kullanılmasından, sportif
yüklenmelerde yıkımın artmasından ve vücut kitlesinde artışın
hedeflenmesinden ileri gelmektedir. Gereksinimi egzersizin tipi, çalışma
süresi ve yoğunluğu ile yapılan sporun özelliği de değiştirebilmektedir.
Kuvvet sporlarında (halter, gülle, çekiç vb.) 2.0 - 2.3 g / kg /günde,
diğer spor dallarında 1.5 - 2.0 g / kg / günde, protein alımı gereksinimi
karşılamaktadır. Diğer bir deyişle günlük enerji gereksinimin % 12 - 20'si
proteinden karşılanması yeterli olmaktadır. Bir günde ek olarak verilecek
10 gram kadar protein, antrenman yapmak koşulu ile kas gelişimi için
yeterli olmaktadır. Vücutta proteinin yapım ve yıkımı denge halindedir.
Diyetle
alınan proteinler sindirim sırasında amino asitlere parçalanarak emilirler
ve vücutta bir havuzda depolanırlar. Ancak proteinin vücutta depolanma
oranı karbonhidrat ve yağlardan çok daha düşüktür. Diyetle alınan enerji
ve proteinler ihtiyaçtan fazla ise, fazla amino asitler karaciğerde yağ ve
karbonhidrat yapımında kullanılır ve depo edilir. Diyetle alınan protein
yetersiz ise vücut amino asit havuzu için gerekli olan düzey vücut
proteinlerinin yıkımı ile yerine konur. Enerji alımının yetersiz olması
halinde ise amino asit havuzu önemli bir enerji kaynağı oluşturur. Enerji
temininde depodan kullanılan protein ve amino asitler diyetle yerine
konulmaktadır. Diyetle alınan protein gerektiğinde vücut proteinlerinin
yapımında kullanılmaktadır. Yeterli enerji alımı ile bu protein deposu da
korunmaktadır.
Enerji
elde etmek için amino asit ve proteinlerin yıkımı artarsa denge
bozulmaktadır. Egzersizlerde vücuttaki protein yıkım oramda artmaktadır.
Alınan toplam enerji miktarı gereksinim üzerinde ise protein yetersizde
alınmış olsa enerji ihtiyacı için protein yıkımı azalacağından amino asit
dengesi bozulmayacaktır. Enerji alımı yetersiz olduğunda ise alınan
protein enerji elde etmek için kullanılacağından diyetteki protein miktarı
yeterli de olsa amino asit dengesi bozulmaktadır. Vücutta protein
depolamada yüksek protein alımından çok, düşük protein alımı daha etkili
olmaktadır.
Diyetle yeterince protein alınamadığı durumlarda (kilo sorunu olan halter,
boks, güreş, judo gibi siklet sporlarında, yoğun antrenman dönemlerinde,
iştahsızlık çeken sporcularda) hazır protein tozu da kullanılabilir. Ancak
günlük diyete ek olarak alınan bu hazır protein miktarı günlük gereksinim
içinde kalmalıdır.
Halter sporu yapan 70 kg. ağırlığında bir erkek sporcuyu örnek verecek
olursak; bu sporcunun günlük protein gereksinimi 70 kg. x 2.3 g / kg.
/günde = 161 gram kadardır. 120 gramını günlük diyetinden karşıladığını
düşünürsek, dışardan hazır olarak protein tozu veya başka şekilde alacağı
protein miktarı 41 gram kadar olmalıdır.
PROTEİN
YETERSİZLİĞİ
Protein
yetersizliği günlük diyetle alınan proteinin miktar ve kalite yönünden
gereksinimi karşılamamasından oluşur, nedenler arasında ekonomik
koşulların zayıf olması, dengesiz beslenme, bazı hastalıklar (emilim
bozuklukları, böbrek ve karaciğer hastalıkları vb.) sayılabilir.
Uzun süreli yetersizliklerde vücut kendi dokularındaki proteini kullanmak
zorunda kalır. Büyüme yavaşlar ve durur, vücut ağırlığı azalır, halsizlik,
anemi ve ödem (şişlik) oluşur. Antikor yapımı azaldığı için hastalıklara
karşı direnç azalır, iyileşme geç olur. Demir, kalsiyum ve A vitamini gibi
besin öğelerinin kullanımı azalır. |